Rodzice kontra infekcje

Jak wspierać naturalną odporność dziecka w okresie jesienno-zimowym?

Naturalne wsparcie odporności dzieci to dostatecznie długi sen, właściwe odżywianie się, w tym karmienie naturalne w 1. roku życia, systematyczna aktywność fizyczna, higiena osobista i otoczenia oraz unikanie ekspozycji na dym tytoniowy.

Dzieci w wieku przedszkolnym potrzebują 10-13 godzin snu, starsze 9-11 godzin. Podczas snu organizm produkuje cytokiny,  które regulują funkcjonowanie komórek i układu odpornościowego.

Mycie rąk wodą z mydłem przez 20 sekund znacząco zmniejsza ryzyko infekcji. Unikanie dotykania twarzy ogranicza przenoszenie wirusów.

Regularne wietrzenie pomieszczeń i utrzymywanie wilgotności powietrza na poziomie 40-60% chroni błony śluzowe, które są pierwszą barierą przed drobnoustrojami.

Czy warto stosować suplementy (witamina D, witamina C, probiotyki)?

Reklamowane preparaty określane jako środki wzmacniające odporność, w większości nie mają mocnych dowodów naukowych potwierdzających ich skuteczność (badania kliniczne są nieliczne i o niskiej jakości).

U dzieci z niedoborem witaminy D3, jej odpowiednia suplementacja zmniejsza ryzyko wystąpienia infekcji,  skraca czas trwania i zmniejsza nasilenie objawów zakażeń górnych dróg oddechowych.

Witamina C dla zdrowych, dobrze odżywionych dzieci suplementacja nie przynosi korzyści w zapobieganiu przeziębieniom. Może nieznacznie skrócić czas trwania infekcji (o mniej więcej pół dnia). Wydaje się, że najwłaściwszym postępowaniem jest dostarczanie jej za pomocą adekwatnej diety.

Niektóre szczepy probiotyczne (Lactobacillus rhamnosus GG, Lactobacillus casei, Bifidobacterium i Saccharomyces boulardii) mogą nieznacznie zmniejszać częstość infekcji górnych dróg oddechowych. Efekt jest umiarkowany, ale probiotyki są bezpieczne. Najlepsze ich źródło to naturalny jogurt, kefir, maślanka.

Jaką rolę odgrywa codzienna aktywność fizyczna na świeżym powietrzu, nawet w chłodniejsze dni?

Codzienny spacer lub zabawa na dworze (co najmniej 30-60 minut) to jedna z najlepszych rzeczy, jakie możemy zrobić dla odporności dziecka. Aktywność na świeżym powietrzu wzmacnia układ immunologiczny poprzez zachodzące zmiany związane z adaptacją do temperatury. Dodatkowo podczas takiej zabawy obserwuje się poprawę krążenia i funkcjonowania układu oddechowego, obniżenie stężenia kortyzolu, który osłabia odporność, a w miesiącach wiosenno-letnich możliwa jest endogenna produkcja witaminy D (przy odsłoniętej twarzy i rękach).

Nie ma złej pogody – jest tylko nieodpowiednie ubranie. Nawet w chłodne dni spacer jest bezpieczny i zdrowy.

Jakie znaczenie ma dieta w budowaniu odporności – na co szczególnie zwrócić uwagę?

Kamienie naturalne w okresie niemowlęcym zmniejsza częstość zakażeń układu oddechowego, ucha środkowego oraz przewodu pokarmowego. 

W kolejnych etapach życia należy zapewnić dziecku różnorodną, zbilansowaną dietę, bogatą w mikro i makroelementy. Dieta taka powinna składać się z warzyw i owoców, pełnoziarnistych produktów zbożowych, białka (mięso, ryby, jajka, rośliny strączkowe), tłuszczów z orzechów, nasion, oliwy, tłustych ryb, a także produktów bogatych w witaminę C (papryka, brokuły, kapusta, kiwi, truskawki, cytrusy), cynk (mięso, produkty pełnoziarniste, nasiona dyni, orzechy), witaminę A (marchew, bataty, szpinak, jajka), kwasy Omega (łosoś, makrela, śledź, orzechy włoskie, siemię lniane), żelazo (czerwone mięso, rośliny strączkowe, szpinak).

Dzieci jedzące różnorodnie zazwyczaj nie potrzebują suplementów witaminowo-mineralnych, poza witaminą D. Diety eliminacyjne stosowane u dzieci zdrowych mogą mieć niekorzystne działanie.

Jakie szczepienia są szczególnie zalecane w okresie jesienno-zimowym (np. grypa, RSV, pneumokoki)?

Szczepienia zalecane u dzieci w okresie jesienno-zimowym to sezonowe szczepienia przeciwko grypie i COVID-19.Szczepienie przeciwko grypie jest rekomendowane corocznie dla wszystkich dzieci od 6. miesiąca życia w okresie wrzesień-listopad. Aktualne zalecenia dotyczące szczepienia dzieci przeciw COVID-19 obejmują wszystkie dzieci powyżej 6 miesiąca życia. Składy szczepionek przeciwko grypie i COVID-19 są co roku aktualizowane w związku ze zmiennością antygenową wirusa.

Szczepienia przeciwko pneumokokom są aktualnie w Programie Szczepień Obowiązkowych. Szczepienie to chroni m.in. przed zapaleniem płuc, zapaleniem ucha, zapaleniem opon mózgowych.

W ramach profilaktyki RSV w Polsce możliwe są szczepienia przeciwko RSV kobiet w ciąży (najlepiej między 32. a 34. tygodniem). Przeciwciała matki przechodzą przez łożysko do dziecka i zapewnią mu naturalną ochronę w najbardziej newralgicznym okresie życia.

Jeśli z jakichkolwiek powodów matka nie była szczepiona w ciąży, możliwe jest podanie niemowlęciu przeciwciała monoklonalnego przeciwko RSV. W Polsce terapia jest refundowana dla wcześniaków i dzieci z grup ryzyka, a dla zdrowych niemowląt dostępna komercyjnie.

Jeśli dziadkowie często opiekują się wnukiem, zwłaszcza ci powyżej 60. roku życia, warto żeby oni również rozważyli szczepienie przeciwko RSV. To szczególnie ważne, jeśli będą głównymi opiekunami podczas nieobecności rodziców, bo seniorzy łatwiej przenoszą wirusy, nawet gdy sami czują się dobrze.

Jak odróżnić przeziębienie od grypy u dziecka?

 Przeziębienie:

• Rozwija się stopniowo (1-2 dni)

• Katar, zatkany nos – główny objaw

• Lekka gorączka lub jej brak

• Łagodne objawy ogólne

• Dziecko jest osłabione, ale funkcjonuje

• Trwa 7-10 dni

Grypa:

• Zaczyna się nagle

• Wysoka gorączka (38,5-40°C)

• Bóle mięśni i stawów

• Bóle głowy

• Znaczne osabienie

• Suchy, dokuczliwy kaszel

• Katar może pojawić się później lub wcale

• Trwa 1-2 tygodnie (osłabienie może utrzymywać się dłużej)

Aby potwierdzić grypę należy wykonać test antygenowy dostępny w aptekach.

Kiedy infekcja wymaga wizyty u lekarza, a kiedy można ją leczyć w domu?

Rodzice powinni natychmiast udać się z dzieckiem do lekarza gdy objawy są szczególnie nasilone lub niepokojące. Szczególną czujność trzeba zachować w przypadku małych niemowląt – każda gorączka powyżej 38°C u dziecka poniżej trzeciego miesiąca życia wymaga pilnej konsultacji lekarskiej, najlepiej  tego samego dnia. U starszych dzieci powodem do wizyty lekarskiej powinna być gorączka niereagująca na leki przeciwgorączkowe lub gorączka utrzymująca się dłużej niż trzy dni.

Rodzice muszą być szczególnie wyczuleni na problemy z oddychaniem – jeśli dziecko oddycha szybko i płytko, widać wciąganie skóry między żebrami podczas oddychania, lub pojawia się zasinienie wokół ust, to sygnał do natychmiastowego działania. Równie niepokojące są objawy odwodnienia, które można rozpoznać po suchych ustach, braku łez podczas płaczu czy zapadniętym ciemieniu u niemowląt. Jeśli dziecko odmawia picia lub jest osłabione i senne również wymaga pilnej interwencji medycznej.

Inne sygnały alarmowe to sztywność karku, która może wskazywać na poważną infekcję, oraz wysypka, która nie blednie, gdy przyciskamy do niej szklankę. Silny i narastający ból również powinien skłonić rodziców do wizyty tego samego dnia, podobnie jak uporczywe wymioty, które uniemożliwiają dziecku przyjmowanie płynów.

Z drugiej strony, są sytuacje, w których rodzice mogą spokojnie leczyć dziecko w domu pod warunkiem uważnej obserwacji. Jeśli dziecko ma lekką gorączkę, ale dość chętnie przyjmuje płyny, to dobry znak. Kluczowe jest zachowanie dziecka między epizodami gorączki – jeśli po podaniu leku przeciwgorączkowego maluch staje się aktywny, chce się bawić i wchodzi w interakcje, to oznacza, że infekcja prawdopodobnie nie jest poważna. Łagodne objawy kataru, takie jak katar czy lekki kaszel, przy zachowanym łaknieniu również nie wymagają natychmiastowej interwencji lekarskiej. W takich sytuacjach wystarczy domowa opieka, adekwatne nawodnienie i obserwacja, czy stan dziecka się poprawia.

Jakie są najczęstsze powikłania po grypie i innych infekcjach wirusowych u dzieci?

Najczęstsze powikłania grypy:

• Bakteryjne zapalenie płuc

• Zapalenie oskrzeli

• Zapalenie ucha środkowego

• Zapalenie zatok

• rzadziej zapalenie mięśnia sercowego

Powikłania po innych infekcjach wirusowych:

• Nadkażenia bakteryjne

• Zaostrzenie chorób przewlekłych, np. astmy

Sygnały alarmowe powikłań:

• Powrót wysokiej gorączki po okresie poprawy

• Pogorszenie stanu ogólnego

• Pojawienie się duszności

• Silny kaszel z wykrztuszaniem ropnej wydzieliny

• Ból w klatce  piersiowej

Jak uchronić dziecko przed częstymi zapaleniami ucha, zatok i oskrzeli w sezonie jesienno-zimowym?

Poza omówionymi wyżej metodami wzmacniania odporności wrodzonej i nabytej chroniącymi dziecko przed każdym rodzajem infekcji, poniżej  przedstawiam uznane metody w zależności od lokalizacji stanu zapalnego.

Zapalenie ucha:

• Karmienie piersią (minimum 6 miesięcy) – zmniejsza ryzyko o 50%

• Unikanie karmienia z butelki w pozycji leżącej

• Unikanie dymu tytoniowego (bierne palenie zwiększa ryzyko 3-krotnie)

• Szczepienie przeciwko pneumokokom i grypie

• Leczenie alergii, jeśli występuje

Zapalenie zatok:

• Nawilżanie powietrza w domu

• Regularnie płukanie nosa roztworem soli fizjologicznej

• Leczenie alergicznego nieżytu nosa

• Unikanie substancji drażniących (np. dym)

Zapalenie oskrzeli:

• Unikanie dymu tytoniowego (najważniejszy czynnik!)

• Szczepienie przeciwko grypie i RSV

• Karmienie piersią

• Prawidłowa higiena rąk w żłobku/przedszkolu

• Kontrola alergii i astmy

Jakie choroby występują najczęściej u dzieci jesienią i zimą (przeziębienia, grypa, angina, zapalenie ucha, zapalenie oskrzeli/oskrzelików, zapalenie płuc, infekcje przewodu pokarmowego)?

Najczęstsze infekcje u dzieci w okresie jesienno-zimowym:

Przeziębienie – najczęstsza infekcja (dzieci chorują ok. 6-8 razy rocznie). Katar, kaszel, lekka gorączka. Zwykle łagodny przebieg.

Grypa – cięższy przebieg niż przeziębienie. Wysoka gorączka, bóle mięśni. Szczepienie znacząco redukuje ryzyko zachorowania i ciężkiego przebiegu choroby.

Angina bakteryjna. Ból gardła, gorączka, trudności w połykaniu. Wymaga antybiotyku.

Zapalenie ucha środkowego – częste u małych dzieci. Ból ucha, gorączka, płaczliwość.

Zapalenie oskrzeli/oskrzelików – świszczący oddech, kaszel. Oskrzeliki dotyczą głównie niemowląt (wirus RSV).

Zapalenie płuc – gorączka, kaszel, przyspieszony oddech. Wirusowe lub bakteryjne.

Infekcje żołądkowo-jelitowe – wymioty, biegunka (rotawirus, adenowirus, norowirus).

Na jakie objawy u dziecka rodzice powinni zwrócić szczególną uwagę w przypadku:

 przeziębienia,

• grypy,

• zapalenia ucha,

• zapalenia oskrzeli lub płuc,

• infekcji żołądkowo-jelitowych?

Objawy wymagające szczególnej uwagi

Przeziębienie – niepokojące objawy:

• Gorączka powyżej 38,5°C utrzymująca się dłużej niż 3 dni

• Ropna wydzielina z nosa trwająca ponad 10 dni

• Ból twarzy sugerujący zapalenie zatok

• Nasilający się kaszel w przebiegu infekcji

• Pogarszający się stan ogólny

Grypa – kiedy się niepokoić:

• Problemy z oddychaniem

• Ból w klatce piersiowej

• Zawroty głowy, dezorientacja

• Nagle pogarszający się stan po okresie poprawy

Zapalenie ucha – sygnały ostrzegawcze:

• Silny, nieustępujący ból

• Wysoka gorączka powyżej 39°C

• Obrzęk za uchem

• Wyciek z ucha

• Problem ze słuchem trwający po wyleczeniu

Zapalenie oskrzeli/płuc – alarmy:

• Szybki oddech (powyżej 60/min u niemowląt, 40/min u starszych dzieci)

• Udział dodatkowych mięśni oddechowych w procesie oddychania

• Zasinienie wokół ust

• Świszczący oddech z dusznością

• Odmowa jedzenia i picia

Infekcje żołądkowo-jelitowe – czerwone flagi:

• Brak oddawania moczu przez 8-12 godzin

• Suche usta i język

• Płacz bez łez

• Zapadnięte ciemię u niemowląt

• Senność, apatia

• Krew w stolcu

• Silny ból brzucha

Jak ubierać dziecko na spacery, by nie doprowadzić do przegrzania ani wychłodzenia?

 Złota zasada "cebulki" – kilka cienkich warstw zamiast jednej grubej.

Niemowlęta (wózek):

• O jedną warstwę więcej niż dorosły

• Czapka (traci się do 30% ciepła przez główkę)

• W temperaturze poniżej 0°C: kombinezon zimowy, śpiworek

• Należy sprawdzać kark (nie czoło czy dłonie!) – powinien być ciepły, nie spocony

Dzieci starsze (aktywnie się bawiące):

• Podobnie jak dorosły lub jedna warstwa mniej

• Dobre zasady:

◦ Temperatura 10-15°C: bluza/polar + kurtka przejściowa

◦ Temperatura 0-10°C: cieplejsza bluza + kurtka zimowa

◦ Poniżej 0°C: jak wyżej + ocieplone spodnie

• Czapka, szalik, rękawiczki gdy poniżej 5°C

• Oddychająca, wiatroszczelna kurtka

Test na odpowiednie ubranie:

• Dziecko jest lekko chłodne na początku spaceru

• Po 10 minutach zabawy jest w sam raz

• Kark/plecy są ciepłe ale nie spocone

Przegrzanie jest równie złe jak wychłodzenie – pocenie się obniża odporność i może prowadzić do wychłodzenia.

A jak przygotować domową apteczkę na sezon jesienno-zimowy?

Domowa apteczka na sezon jesienno-zimowy

Leki obniżające gorączkę i przeciwbólowe:

• Paracetamol (od urodzenia) – dawka 15 mg/kg co 4-6h

• Ibuprofen (od 3. miesiąca życia) – dawka 10 mg/kg co 6-8h

Do nosa:

• Sól fizjologiczna w ampułkach/kroplach – do płukania nosa

• Gruszka/aspirator do nosa dla niemowląt

Na kaszel:

• Syrop łagodzący (np. na bazie glicerolu)

• Syrop wykrztuśny (ambroksol, bromheksyna) – po konsultacji z lekarzem

• syrop przeciwkaszlowy na uporczywy kaszel nocny (lewodropropizyna) - po konsultacji z lekarzem

Na biegunkę:

• Płyny nawadniające (roztwory elektrolitów) – najważniejsze!

• Probiotyki 

Pozostałe:

• Termometr

• Plastry na rany, gaza, opatrunki

• Krem ochronny na zimę (twarz, dłonie)

• Emulsja nawilżająca (suche centralne ogrzewanie)

 

Poradnie POZ na terenie Gminy Miejskiej Legionowo:

1. NZOZ MEDIQ

ul. Piłsudskiego 20, 05-120 Legionowo

2.EL-MED Przychodnia Lekarzy Specjalistów

ul. Krasińskiego 70, 05-120 Legionowo

3.NZOZ LEGIONOWO

ul. Sowińskiego 4, 05-120 Legionowo

4. Świat Zdrowia Centrum Medyczne

ul. Sowińskiego 15A, 05-120 Legionowo

5.NZOZ LEGIO-MED

ul. Husarska 14, 05-120 Legionowo

6.NZOZ PULS

ul. Aleja 1 Dywizji Zmechanizowanej 16, 05-119 Legionowo

7.Wojskowy Instytut Medyczny Szpital w Legionowie

ul. Zegrzyńska 8, 05-119 Legionowo

8.NZOZ ESKULAP

ul. Kościuszki 4, 05-120 Legionowo

9.NZOZ Medica-Perfect

ul. Zwycięstwa 2, 05-120 Legionowo

10.NZOZ Medica-Monitor

ul. Reymonta 5, 05-120 Legionowo

11.Centrum Medyczne Gabinter

ul. Krasińskiego 64, 05-120 Legionowo

12.Centrum Medyczne Goldenmed

ul. Piłsudskiego 33 p. 1, 05-120 Legionowo

13. Przychodnia Rodzinna Legionowo

ul. Sobieskiego 79, 05-120 Legionowo