Edward Dietrich (1910 - 2005) - tytuł nadano 26.07.1995 r.

Posiadając przydział do 80. Pułku Piechoty "Strzelców Nowogródzkich", jako dowódca plutonu moździerzy w 2. kompanii ckm III batalionu, otrzymał stopień podporucznika rezerwy, ze starszeństwem od 1 stycznia 1937 roku.

Od 1937 roku wraz z małżonką mieszkał w Legionowie. W marcu 1939 roku został zmobilizowany do 80. Pułku Piechoty, jako dowódca plutonu broni towarzyszącej.

We wrześniu 1939 roku uczestniczył w bitwie pod Mławą i w walkach opóźniających ataki nieprzyjacielskie na Warszawę. W starciu z desantem nieprzyjacielskim został ranny.

Od października 1939 roku organizował na terenie Legionowa struktury konspiracyjnego Związku Czynu Zbrojnego. Po procesie scaleniowym organizacji wojskowych w 1942 roku w Armię Krajową objął dowództwo 3. kompanii I batalionu legionowskiego pułku "Marianowo-Brzozów" VII Obwodu "Obroża" Okręgu Warszawskiego Armii Krajowej.

Od września 1942 roku do października 1944 roku pełnił funkcję adiutanta kolejnych dowódców konspiracyjnego pułku legionowskiego. Z racji tej funkcji był wtajemniczony we wszystkie sprawy organizacyjne I Rejonu. Kontakty, jakie utrzymywał, wymagały spotkań ze znaczną liczbą ludzi reprezentujących pododdziały konspiracyjnego pułku. Stwarzało to niebezpieczeństwo dekonspiracji.

Do Jego obowiązków należało także wykonywanie specjalnych zadań, zlecanych przez dowódcę Rejonu. Równocześnie był odpowiedzialny za terminowe wykonywanie zadań przez referentów sztabu i dowódców oddziałów oraz za organizację i właściwe działanie łączności konspiracyjnej.

Równolegle z adiutanturą sprawował funkcję Głównego Instruktora Wyszkolenia Rejonu. Zorganizował: trzy kolejne turnusy Szkoły Podchorążych Rezerwy Piechoty, kursy szkoły młodszych dowódców, kursy szkoły podoficerskiej oraz kursy szkoły partyzanta.

Decydował w sprawach programów szkolenia, zespołu wykładowców, a także uczestników poszczególnych kursów. Nadzorował także szkolenie przysposobienia wojskowego i sanitarnego dla członkiń Wojskowej Służby Kobiet. Z ramienia sztabu pułku koordynował działalność oddziałów dywersji bojowej, przy dowództwach pułku i batalionów.

Oddziały te, przy szerokiej bazie wywiadu, prowadziły walkę bieżącą. Obejmowała ona zbrojną działalność odwetową, sabotażową i dywersyjną, a także specjalną ochronę własnych, szczególnie ważnych zadań pułku.

Współdziałał również z kompanią radiotelegraficzną o kryptonimie "Orbis" Komendy Głównej AK, organizując punkty "gry radiowej" dla działającej na terenach Rejonu radiostacji i zabezpieczając ją zbrojnie przed niemieckimi służbami pelengacyjnymi.

Podlegały Mu zorganizowane na terenach Rejonu zrzutowiska - placówki dla alianckich zrzutów lotniczych (kryptonimy: "Koc", "Stolnica") - dla odbioru przesyłanych tą drogą ludzi, broni i sprzętu. Występowała tu konieczność ich ochrony zbrojnej oraz zapewnienia warunków dla podejmowania zrzutów.

Współdecydował o przydziałach broni dla poszczególnych pododdziałów i nadzorował jej transporty oraz warunki magazynowania.

W okresie walk Powstania Warszawskiego uczestniczył w organizacji działań zbrojnych na terenach I Rejonu. Koordynował akcje zbrojne batalionów: legionowskiego, jabłonowskiego i nieporęckiego. Nadzorował łączność bojową i zaopatrzenie walczących oddziałów, a także pomoc sanitarną dla rannych żołnierzy.

Nawiązał łączność ze Zgrupowaniem Kampinos. Wobec niemożności kontynuowania walk na własnym terenie (silna koncentracja wojsk nieprzyjaciela na skutek bliskości frontu) dowództwo I Rejonu skierowało do Puszczy Kampinoskiej 200-osobowy, silnie uzbrojony oddział.

Po zorganizowanej przeprawie przez Wisłę oddział wszedł w skład Zgrupowania Kampinos, w którym walczył do końca września 1944 roku.

W październiku 1944 roku, na rozkaz dowództwa, jako oficer łącznikowy Armii Krajowej zgłosił się do sztabu wkraczających do Legionowa wojsk sowieckich w celu ustalenia warunków współdziałania w walce z Niemcami. Został natychmiast aresztowany przez NKWD 50 Armii i zesłany do sowieckich łagrów dla przestępców wojennych.

Z Legionowa wywieziono wówczas do łagrów 51 żołnierzy Armii Krajowej. Kilku z nich zmarło w obozie. Po trzyletnim internowaniu na "nieludzkiej ziemi" Edward Dietrich powrócił do kraju.

W działalności niepodległościowej był wzorem dzielnego i odpowiedzialnego dowódcy oraz ofiarnego wychowawcy podwładnych. Tym sprawom poświęcał nie tylko własne bezpieczeństwo, ale również bezpieczeństwo swych najbliższych, swej małżonki ś.p. Zofii oraz dwojga małych dzieci.

Po powrocie z łagrów, przezwyciężając ówcześnie wrogą atmosferę i propagandę wobec żołnierzy Armii Krajowej, były więzień NKWD - Edward Dietrich od października 1947 roku rozpoczął nierejestrowaną działalność w sprawie integracji środowiska byłych żołnierzy VII Obwodu "Obroży". Ta potrzeba integracji wynikała z konieczności utrwalenia etosu walki Armii Krajowej o niepodległość, tworzenia miejsc narodowej pamięci oraz dokumentacji faktów dla narodowej historii tego okresu.

Osobistą zasługą Edwarda Dietricha jest zachowanie oryginalnej dokumentacji z lat okupacji hitlerowskiej, dotyczącej niepodległościowego czynu zbrojnego na terenie byłego I Rejonu "Obroży". Znaczna jej część powstała przy jego autorskim opracowaniu. Na nim spoczywał trud i ryzyko jej przechowania.

Z Jego inicjatywy został zapoczątkowany i w następstwie rozwinięty szeroki ruch powstania znaków narodowej pamięci w kościołach i miejscach martyrologii walczących żołnierzy VII Obwodu "Obroży", t.j. na terenach byłego powiatu warszawskiego.

Prowadzone przez Edwarda Dietricha wieloletnie starania w londyńskim Ministerstwie Obrony Narodowej zaowocowały wieloma odznaczeniami i awansami dla zasłużonych byłych żołnierzy "Obroży".

Między innymi dla wielu żołnierzy spowodował nadanie Krzyża Armii Krajowej i Medalu Wojska Polskiego, a także weryfikację uprzednio nadanych odznaczeń bojowych i stopni wojskowych. Nadto, dla żołnierzy uczestniczących w Powstaniu, za pośrednictwem prowadzonego przezeń środowiska umożliwił uzyskanie w kraju Warszawskiego Krzyża Powstańczego.

W 1990 roku Edward Dietrich dokonał włączenia środowiska żołnierzy "Obroża" w skład powołanego Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej. Przez szereg lat sprawował funkcję prezesa okręgu Warszawa-Powiat tego związku.
Major Edward Dietrich używał pseudonimów: "Ralf" i "Edward II" oraz kryptonimów: "Wojciech" i "Dozorca M.".

W okresie swej wojskowej służby, konspiracyjnej i kombatanckiej, otrzymał następujące awanse:

• w 1944 roku otrzymał nominację na stopień porucznika,
• rangę kapitana uzyskał w 1949 roku,
• w 1994 roku został mianowany majorem,
•   1 listopada 1999 roku otrzymał stopień podpułkownika.

Odznaczony Srebrnym Krzyżem Orderu Wojennego Virtuti Militari kl. V, Złotym Krzyżem Zasługi z Mieczami, Krzyżem Armii Krajowej, Warszawskim Krzyżem Powstańczym oraz Krzyżem Kawalerskim i Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski. Posiada
Odznaki Akcji Burza i Weterana Walk o Niepodległość.

W 1995 roku za całokształt zasług dla miasta Edward Dietrich otrzymał tytuł Honorowego Obywatela Miasta Legionowa.
Cała jego biografia jest konsekwencją życiowych wyborów, u podstaw których zawsze występowały motywy patriotyczne i etyczne. Niestrudzona działalność w utrwalaniu i przekazie etosu walki Armii Krajowej od lat wzbudza powszechny respekt wobec Jego Osoby.

Andrzej Paszkowski

Edward Dietrich zmarł dn. 11.03.2005 roku, spoczywa na warszawskim Cmentarzu Bródnowskim: kw. 50a, rz. 4, gr. 32.

***

Autor biogramu, dr inż. Andrzej Paszkowski był przewodniczącym Komisji Historycznej Koła Nr 1 Okręgu Warszawa-Powiat Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej w Legionowie.